Avrupa'da Sera Gazı Düzenlemeleri
Avrupa Yeşil Mutabakatı Nedir?
İklim değişikliği ve çevresel bozulma Avrupa Birliği (AB) ve dünyanın kalanı için varoluşsal bir tehdittir. Avrupa Birliği Komisyonu tarafından ilk kez 11 Aralık 2019 tarihinde duyurulan Avrupa Yeşil Mutabakatı (AYM) ya da İngilizce adıyla European Green Deal (EGD), Avrupa Birliği’nin iklim değişikliğiyle mücadele kapsamında hedeflerini ortaya koyması açısından önemli bir dönüşüm programıdır. Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın hedefleri, AB’nin 2050 yılına kadar net sera gazı emisyonunun sıfırlanması, ekonomik büyümenin kaynak kullanımından ayrıştırılması ve bunları yaparken hiç kimsenin ve hiçbir bölgenin geride bırakılmaması olarak belirtilmiştir. AB'nin çevre dostu, düşük karbon teknolojilerine yatırım yapılmasını teşvik eden bu yeni büyüme stratejisi ile yeni iş fırsatlarının yaratılması, firmalar için yeni fırsatların da doğması öngörülmektedir. Ayrıca, NextGenerationEU İyileştirme Planı’nın 1,8 trilyon avroluk yatırımının üçte biri ve AB’nin yedi yıllık bütçesi, Avrupa Yeşil Mutabakatı’nı finanse etmekte kullanılacaktır.
Emisyon Ticaret Sistemi Nedir?
Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) ya da İngilizce adıyla Emission Trading System (ETS), AB’nin iklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik önde gelen politikasıdır. Buna göre AB sınırları içinde üretim yapan belirli sektörlerdeki endüstriyel tesislerden salınabilecek sera gazı emisyonlarının miktarına bir üst sınır (kota) koyulmuştur. AB’deki üreticiler kendilerine belirlenmiş karbon sınırından fazlasının tonu için serbest piyasa tarafından belirlenmiş fiyat üzerinden emisyon hakkı satın almak zorundadır.
Bu durum üreticilerin maliyetlerini artırdığı için, üretimin AB dışındaki çevre politikaları daha zayıf ülkelere kaydırılması, AB içinde gerçekleştirilen üretimlerin miktarının azalması ve karbon kaçağına neden olmaktadır. Bu noktada benzer kuralların AB dışından ithal edilen ürünler için de geçerli kılınacağı bir düzenleme gerekmiş ve böylece Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması ortaya çıkmıştır.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Nedir?
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) ya da İngilizce adıyla Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM), Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında AB'den ithal edilen ve AB üyesi olmayan ülkelerdeki bir üretici tarafından üretilen bir ürün başına AB’nin belirlediği karbon ayak izi miktarının üzerinde kalan şirketlerin ürünlerine karbon vergisinin ödenmesidir.
Bu ücret, ETS’yi birebir yansıtacak şekilde € / salınan CO2-e olarak ifade edilecek, haftalık ortalama fiyata bağlı olarak hesaplanacak, ancak €150 altındaki ürünler bundan muaf tutulacaktır. AB içerisindeki ithalatçılar SKDM sistemine kayıt yaptırmak, SKDM kapsamındaki ürünleri AB’ye ithal etmek için her yıl 31 Mayıs’a kadar bir önceki yıl içerisinde ithal edilen malların miktarları ve bunların sera gazı emisyonlarını bildirmek, gerektiğinde kotayı aşan emisyonlar için sertifika satın almak ve satın aldıkları sertifikaları teslim etmek için ulusal makamlarına başvurmak durumunda olacaklardır.
SKDM’ye tâbi ürünlerin sera gazı emisyonları ile ilgili bilgiler, AB dışındaki üreticiler tarafından iletilecektir.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Nasıl Bir Takvimle İşleyecek?
Sınırda Karbon Düzenlemesi öncelikle, aşağıda yer alan karbon ve enerji yoğun 5 sektörde faaliyet gösteren firmaların ürünlerinin üretimi için geçerli olacaktır. Aşağıda yer alan bu öncelikli sektörlere 01.01.2023 – 31.12.2025 tarihleri arasında geçiş süreci tanınacaktır. Bu süre zarfında firmaların karbon ayak izlerini hesaplamaları, raporlamaları ve doğrulamaları gerekecektir. 01.01.2026 tarihi itibariyle ise, firmalar karbon vergisine tâbi tutulacaklardır.
Ayrıca yine 2026 yılı itibariyle bu sektörler için ücretsiz sera gazı kotaları öncelikle aşamalı olarak, 2035’te ise tamamen kaldırılacaktır.
- Demir – Çelik
- Çimento
- Gübre
- Alüminyum
- Elektrik
AB'ye İhraç Edilecek Bir Ürün için Ne Kadar Vergi Ödenmesi Gerekecek?
Öncelikle ihraç edilecek ürünün karbon ayak izi hesaplandıktan sonra salınan her 1 ton CO2-e için serbest piyasada mevcut birim fiyata göre bir vergilendirme söz konusu olacaktır. Şu anda bu ücret yaklaşık €82,92 olarak işlem görmektedir.
Ayrıca sertifika ücretleri hesaplaması 2026 yılından sonra ilgili ülke mercîleri tarafından yapılacağından, sektör ve ithalatı yapan ülke bazında ücretsiz kotalar değişkenlik gösterebileceğinden, bunların bu hesaba dahil edilmediği göz önünde bulundurulmalıdır.